Ljeto ljubavi danas jeste jedno nostalgično i romantično putovanje u prošlost, fenomen koji je svakako nadrastao i ideologe i aktere, i ostao tema analiza i različitih interpretacija. Za mene, taj period je najbitniji zbog toga što je, da kažem, uozbiljio rokenrol. Tačnije, doveo ga je u onu poziciju koja mu do danas pripada – poziciju avangarde, simbola otpora, pobune i aktivnog razmišljanja o slobodi, odnosno pružanja nade da se do nje dođe. Rokenrol je fizionomiju i ideološku profilaciju, koja znači bunt i pobunu, dobio baš tada. Ne želeći da budem preoštar prema rokenrolu pedesetih, prema žanrovima kakav je rokabili, ali sredinom šezdesetih, dakle ne striktno 1967. nego i koju godinu ranije, rokenrol se sa nekih ,,lakših” nota, često banalnih tekstova, maturskih svečanosti, preselio u široke vidike filozofije, sociologije, politike, književnosti, psihologije…
Proces oslobađanja, kreativnost, eksperimenti, doveli su do toga da rokenrol svoj novi život nastavi u fuziji sa drugim muzičkim pravcima, iz čega će se roditi i meni najdraži psihodelični rok, esid rok, džez rok, bluz rok, folk i kantri rok, kao i drugi žanrovi koji će to razdoblje učiniti najplodnijim u istoriji. I sve ono što je iz toga proisteklo, taj spoj zvuka, ritma, ideja, trajao je, ruku na srce, nekih šest godina, i potpuno je jasno, sa ove distance da je ono što se tada, iz političkih razloga minimiziranja i skretanja pažnje, nazivalo kontrakulturom danas jedan od najbitnijih segmenata američke kulture i umjetnosti.
I ono što je činjenica-Ljeto ljubavi nije slučajan događaj, niti se takav proces, takve snage i masovnosti, mogao dogoditi preko noći i očigledno je da je faktor politike odigrao presudnu ulogu, bio inicijalna kapisla. SAD su sa relativno kontrolisanih pedesetih godina, u šezdesetim doživjele teške turbulenicije- kubanska kriza, hladni rat, ubistva predsjednika Kenedija, svježi ožiljci rata u Koreji, a kada je uz sve to došlo do rata u Vijetnamu i agresije SAD na tu zemlju, stvorilo se pogodno tlo da se iz jedne haotične, krizne situacije rodi nešto što je suprotno svemu tome.
Dakle, došlo je do otpora jednog značajnog dijela javnosti, i to otpora kompletnom sistemu, koji je, bilo u ,,izvođenju” republikanaca ili demokrata vodio agresivnu, radikalnu, ratnu spoljnu politiku i disciplinovanje država širom svijeta. Dakle, kada su u pitanju spoljnopolitički prioriteti SAD, ratne intervencije, i sl. ne postoji razlika između republikanaca i demokrata, u pitanju je sistem, establišment protiv koga je u tom trenutku ustao značajan broj stanovnika SAD. Dakle, došlo je do jednog zaista masovnog otpora. Ljudi sličnih ideja, antiratnih prije svega, tražili su način da budu zajedno, da imaju svoje enklave iz kojih će pružati otpor sistemu. I upravo iz tih i takvih grupa rodilo se kasnije ono što prepoznajemo kao komune i hipi pokret. Jasno je da su ljudi poput Timoti Lirija ili Ken Kizija, kao jaki individualci i markantne osobe, imali uticaj na ponašanje tih grupa, ali nikada ne bi došlo do toga jula 1967. da nije bila sazrela politička situacija da do toga dođe. I tu su se, svakako, pojavljivali oni koji su pokušali da love u mutnom, da ugrabe političke poene shvatajući da antisistemski pokret rapidno raste, i tu prvenstveno prepoznajemo razne anarhističke i komunističke krugove, kao i druge opcije koje su na taj način vidjele priliku da izađu iz sjenke i sa margine. Kao naročito markantnu figuru među muzičarima šezdesetih, koja je aktivno koketirala sa političkim krugovima, ističem Kantri Džo Mekodonalda, ne kao nekoga sa čijim se stavovima slažem, već kao angažovanog umjetnika, koji je imao stav. I ta angažovanost, želja da se aktivno učestvuje u procesima, promjenama, taj sveprisutni element pobune je upravo jedna od najvećih vrijednosti i plod toga što je krenulo iz San Franciska, sa Hejt Ešburija, i raširilo na obje obale SAD. Pobuna i otpor, kao i solidarnost sa onima koji trpe progon od strane represivnog državnog aparata, su neke od najvećih vrijednosti civilizacije, koje se nažalost nijesu svuda primile, kod nas konkretno. Ali, moram da kažem, da i SAD imaju svoje uspone i padove što se tiče građanskog otpora, reagovanja na u najčešćem slučaju, njihovu katastrofalnu spoljnu politiku. Naime, nikad više, nakon ljeta ljubavi, i otpora ratu u Vijetnamu, u SAD se nije desio tako snažan otpor ratnom angažovanju SAD. A bilo je sijaset prilika, pošto SAD gotovo da nemaju pauzu u ratovima od kraja avanture u Vijetnamu. Ja ne znam šta je razlog, mogu da pretpostavljam. Da li je narod SAD anesteziran i prosto naviknut na česte ratne izlete, ali je činjenica da protesta i pobune protiv takve politike više nikada nije bilo u intenzitetu kakav je bio šezdesetih godina. I možda je i za takvu silu, kakve su SAD, bilo dovoljno to što se desilo tada, a sistem je svakako učinio svoje da mu se to ne ponovi. Sve što se ,,začelo” toga juna 1967. godine u San Francisku, pedeset godina kasnije je otplovilo u više rukavaca ili prosto nestalo, u neodrživosti, licemjerju ili neiskrenosti nekih od pokretača i aktivnih sudionika.
Važno je istaći da je energija koja je pokrenuta u SAD sredinom šezdesetih, za vrlo kratko vrijeme zapljusnula i države van Amerike, prvenstveno zapadne Evrope, a stidljivo i u nekim čudnim oblicima čak i one iza ,,gvozdene zavjese”. Ako se ljeto ljubavi rađalo sa turbulentnim dešavanjima, političkom i društvenom krizom, nesumnjivo je umiralo sa odlaskom njegovih glavnih protagonista, prvenstveno iz svijeta muzike, poput Morisona, Dženis i Hendriksa. I može se taj period izdijeliti na nekoliko faza-1965. i 1966. godina kada je sve još bilo ,,druženje” po komunama San Franciska, ”oslobađanje” tokom 1967. i izlazak na ulice desetina hiljada ljudi, zenit na Vudstoku, i početak kraja koji se, osim smrti značajnih aktera, desio i nekim bitnim događajima koji su tada zatresli SAD, poput masakra na Univerzitetu u Kentu, ubistva u Altamontu, ili Mensonovog krvavog pohoda. I moramo da budemo načisto. Ljeto ljubavi je završeno, koliko god generacije koje su dolazile pokušavale da ga ožive, pa je čak i naša početkom devedesetih pokušavala da bude u tom ,,filmu”. I koliko god se čežnjivo osvrtali na to vrijeme, ono je jednostavno prošlo. Ne što je izgubilo smisao, ne zato što je muzika prevaziđena, jer nije pošto nikad ništa bolje nije urađeno, nego prosto zbog toga, što se, između ostalog, izgubio taj element pobune. Jedino će pank nešto kasnije imati taj element, biti društveni i muzički odgovor na političku i socijalnu situaciju, ali po masovnosti, kreativnosti, i drugim segmentima daleko od ljeta ljubavi.
Jovan Jole Vučurović