Početkom šezdesetih godina u Britaniji nastaje nova subkultura mladih – „modsi” (Mods). Naziv ove subkulture nastao je kao skraćenica riječi modernist, kojom se označavala odlika „modsa” da vode računa i ulažu u svoj izgled i odjeću mnogo više od ostatka omladine u tadašnjoj Britaniji.
Prve naznake „mods” subkulture javljaju se gotovo istovremeno u Londonu i u Liverpulu, da bi se ona kasnije proširila po svim većim britanskim gradovima, a ono što ih odvaja od „tedi bojsa” pedesetih i tadašnjeg društva su originalan i jasno definisan stil odijevanja, opsjednutost svojim izgledom, identifikovanje sa lokalnom muzičkom scenom i neobična ljubav prema skuterima. U početku su „modsi” inspiraciju za svoje odijevanje crpili sa italijanskih i francuskih modnih pista, da bi kasnije svojim inovacijama i detaljima stvorili potpuno nov i jedinstven stil. Obično su nosili plitke cipele, dvobojna odijela, Ben Sherman košulje, sakoe koje bi ukrašavali raznim bedževima i prišivačima, a djevojke su nosile suknje do koljena (krajem šezdesetih bile su znatno kraće), duge kapute, uz obaveznu šminku koja je isticala oči. Jedna od oznaka koju su „modsi” koristili, inspirisani između ostalog i pop-artom šezdesetih, bio je i simbol Britanske kraljevske avijacije (RAF), koji je postao znak prepoznavanja i dio ikonografije „mods” subkulture. Zanimljivo je da su „modsi” prvi unijeli u svoj stil odijevanja kao detalj britansku zastavu, Union Jack.
Naizgled bez nekog posebnog razloga, „mods” subkultura vezuje se za skutere (obično marke Vespa ili Lambretti), i osobe koje su pokušavale da uđu u društvo „modsa” a nijesu imale adekvatan skuter često su bile mete ismijavanja, ili su čak smatrane kao sramota za grupu. Pravi razlog popularnosti skutera među „modsima” je u stvari to što su bili daleko jeftiniji od automobila, laki za upravljanje i pružali su im mogućnost da se kasnije vraćaju kućama, jer su linije gradskog prevoza početkom šezdesetih godina bile veoma rijetke u večernjim satima. Za razliku od glomaznih i teških motora koji su u to vrijeme bili popularni u Americi, skuteri su svojim elegantnim izgledom dodatno naglašavali uglađenost „modsa”, koji su ih često ukrašavali bojama, natpisima i dodatnim retrovizorima. Fotografije, video snimci i novinski članci vrlo često su oslikavali „modse” kao elegantnu omladinu pored nezaobilaznih skutera, pa je tako ovo prevozno sredstvo postalo i jedan od simbola te subkulturne grupe. Muzička scena u Britaniji je šezdesetih godina bila veoma razvijena, tako da tadašnja omladina nije bila ograničena samo na američku muziku, za razliku od mladih koji su odrastali pedesetih godina. Na „mods” subkulturu najviše uticaja su imali upravo britanski muzičari, kao što su već spomenuti The Rolling Stones, zatim The Small Faces, The Kinks, a definitivno najuticajniji i najvažniji bend bili su The Who. Nastupi ovog benda bili su energični i razuzdani, što je ponekad dovodilo do nasilja u publici; njihov bubnjar Kit Mun (Keith Moon) i gitarista Pit Taunsend (Pete Townshend), uzori mladih „modsa”, često su lomili opremu tokom i posle nastupa, a njihova pjesma My Generation postala je himna među „modsima” širom Britanije. The Who su prvi bend ikada koji je snimio rock operu – kultno djelo Tommy, koje govori o odrastanju dječaka u disfunkcionalnoj porodici; Tommy je tokom godina više puta odigran u formi mjuzikla, a 1975. godine snimljen je i istoimeni film. Kao i bendovi sa kojima su se poistovjećivali, „modsi” su živjeli u urbanim, gradskim sredinama, pa je postojala i izvjesna netrpeljivost prema mladima iz drugih sredina. Često su se „modsi” sukobljavali sa „rokerima” (subkulturna grupa koja je uporedo sa „modsima” nastala šezdesetih godina, gotovo u potpunosti inspirisana američkom kulturom, vizuelno kombinacija Džejms Din (James Dean) stila i američkih subkultura „hipija” i „anđela pakla” (Hells Angels)), pogotovu kada su išli na odmor u priobalne gradove Britanije kao što su Brajton ili Margejt. Upravo to nasilje koje je pratilo imidž „modsa” i njihove susrete sa „rokerima”, kao i sklonost ka konzumiranju amfetamina, koji su bili legalni u Britaniji do 1964. godine, učinili su da se „mods” pokret često svrstava u grupu kontrakultura. Žene su uživale veliko poštovanje i jednak status kao muški članovi „mods” pokreta, što je bila prednost ove grupe čak i u poređenju sa nekim subkulturama sedamdesetih i osamdesetih godina. U drugoj polovini šezdesetih godina dolazi do podjele unutar „mods” subkulture: na jednoj strani bili su „modsi” pripadnici srednjeg staleža, okrenuti modnim dešavanjima, pop muzici, konzumiranju marihuane i „hipi” pokretu, a na drugoj siromašniji „modsi” iz radničkih porodica, koji su prihvatili jamajčansku ska i rege muziku, počeli da šišaju kosu na kratko i od kojih je kasnije djelimično nastala „skinhed” (skinhead) subkultura. „Mods” pokret ponovo se javlja u Britaniji krajem sedamdesetih godina, uglavnom zahvaljujući popularnosti filma Quadrophenia, čija je radnja zasnovana po istoimenoj, drugoj po redu rock operi benda The Who; kao i bendovima kao što su The Jam i Purple Hearts (naziv benda ujedno je i sleng kojim su „modsi” nazivali amfetamine). U filmska ostvarenja inspirisana „mods” subkulturom spadaju: Blow Up, Quadrophenia, American Mod, Tommy; kao i književna djela The Sharper Word, This Is A Modern Life, Scooter Boys, The Mod Years…
Sedamdesete godine su Britaniji donijele mnoge promjene i nove subkulturne grupe, baš kao što je to Entoni Bardžis (Anthony Burgess) proročanski predvidio u svojoj kultnoj knjizi „Paklena pomorandža” (A Clockwork Orange). U ovom djelu opisan je život u futurističkoj Britaniji, pozicija mladih ljudi u tom društvu i način na koji oni troše svoje vrijeme dok besposleno lutaju ulicama. Iako je napisana još 1962. godine, „Paklena pomorandža” donosi sve one probleme koji će zadesiti mlade u Britaniji sedamdesetih godina i dovesti ih u vrlo težak položaj: velika stopa nezaposlenosti, loša finansijska situacija, veliki rivalitet i tenzije na političkoj sceni, problem imigranata… Ono što je najviše šokiralo i zabrinulo tadašnju javnost bili su detaljni opisi scena nasilja, kao i to što pisac u više navrata jasno daje do znanja da to nasilje nije ničim izazvano, već je ono produkt dosadne svakodnevnice i dokolice omladine u savremenom britanskom društvu; sedamdesete će iznijeti na svijetlo dana upravo takav vid nasilja – besmislen i nastao iz dosade.
„… Džepovi su nam bili puni love, tako da nije postojala preka potreba da raspalimo nekog starca na ulici i da ga gledamo kako se kupa u vlastitoj krvi dok delimo plen na četiri dela, kao ni da primenimo ultra-nasilje nad nekim cvokotavim, prosedim bakutanerom koja drži radnju, pa da smejući se brzo odmaglimo sa dnevnim pazarom. Ali, kako kažu, novac nije sve…”
Bardžis je u knjigu uvrstio i mnoge seksualno eksplicitne djelove, svoje viđenje savremene politike, različite perspektive „moralnog” i „nemoralnog”, pitanje slobode izbora, i slično. Uprkos neospornoj književnoj vrijednosti, šokantnoj temi i jedinstvenom stilu pisanja, ovo djelo nije privuklo veću pažnju šire javnosti sve dok ga kontraverzni režiser Stenli Kjubrik (Stanley Kubrick) nije ekranizovao 1971. godine.
Promotivni poster filma „Paklena pomorandža”
Kjubrik je uspio da Bardžisovom djelu ulije novu snagu; film „Paklena pomorandža” je u potpunosti prenio mračnu atmosferu knjige, a mučne i užasavajuće scene nasilja dobile su i svoj vizuelni oblik. Kako je film sedamdesetih godina bio mnogo bliži i pristupačniji mladima od književnosti, mnogo više omladine se zainteresovalo za „Paklenu pomorandžu” po izlasku filma. Za razliku od 1962. godine i izlaska Bardžisove knjige, izlazak filmske verzije su pomno pratile vlasti i kritičari u Britaniji, upravo zbog velikog uticaja koji je filmska industrija tada imala na mlade. Film je naišao na oštre kritike, a Kjubrik optužen za propagiranje nasilja i zločina. Mladi ljudi bili su oduševljeni filmom, ali to je imalo i negativne efekte – zabilježeno je nekoliko slučajeva ubistava i silovanja inspirisanih scenama iz filma, što je dovelo do toga da sam režiser ubrzo zabrani prikazivanje „Paklene pomorandže” u Britaniji. Ovo djelo imaće veliki uticaj na karakteristike, ponašanje i stil mnogih subkultura tokom sedamdesetih i osamdesetih godina, kao što su „skinhedi”, „pankeri”, fudbalski navijači… „Paklena pomorandža” nije jedino književno ili filmsko djelo koje je oblikovalo i doprinijelo stvaranju neke subkulture; već je upravo ona istaknuta kao jedan od najreprezentativnijih i najpoznatijih filmskih/književnih uticaja na subkulturne grupe. U filmove koji su imali poseban uticaj na britansku omladinu, a od kojih su mnogi istovremeno bili inspirisani pojedinim subkulturnim grupama, mogu se ubrojati: The Wild One, Jubilee, Quadrophenia, The Warriors, kao i kultni film devedesetih godina Trainspotting (kao i „Paklena pomorandža”, primjer knjige koja je ekranizacijom stekla veću popularnost i pažnju). Sliku subkultura daju i književna djela poput: „Buda iz predgrađa” (The Buddha of Suburbia, Hanif Kureishi), „Stadionska groznica” (Fever Pitch, Nick Hornby), „Dječakova priča” (A Boy’s Story, Martin King), „Naše nezaboravljene priče” (Stories We Could Tell, Tony Parsons)…
(nastaviće se)